آیا مردگان از خوشی و ناخوشی فرزندانشان شاد و غمگین می شوند؟

برادر/خواهر گرامی ما،

در این باره از عبدالله بن مبارک نیز روایتی نقل شده است که می گوید:

«اهل قبور منتظر خبرند. هرگاه مرده‌ای به آنجا رود، از او می‌پرسند که فلان چه کرد، فلان چه کرد. برای کسی که…»

‘او مرد، خبرش به شما نرسید؟’

وقتی که می گوید:

«إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ»

می گویند و:



او راهی غیر از راه ما را برگزید.

به این صورت اضافه می‌کنند.” (1)

از تابعین، سعید بن مسیب (متوفی 94/712) نیز فرمود:

“وقتی یک مرد می میرد”

(که قبلاً فوت کرده بود)

فرزندش از او استقبال می‌کند، درست مثل استقبال از غایبی که از سفر بازگشته است.”

گفته است.(2)

این احادیث و روایات که خبر از ملاقات مردگان با یکدیگر در برزخ و آگاهی آنان از حال تازه درگذشتگان می‌دهند، با روایاتی که از عرضه شدن اعمال فرزندان، نوه‌ها و خویشاوندان به پدر و مادر و نزدیکان در قبر خبر می‌دهند، و اینکه آنان از نیکی‌های خویشاوندانشان شاد و از بدی‌هایشان غمگین می‌شوند، همخوانی دارند و آن را تأیید می‌کنند.

اهل قبور،

خویشاوندان و دوستانی که از خود به جا گذاشته‌اند، از اعمالشان آگاه می‌شوند و از کارهای نیکشان شاد و از کارهای بدشان غمگین می‌گردند.(3) روایت صحیحی از مجاهد در این باره نقل شده است که می‌گوید:

“نیکی‌های فرزند بعد از مرگ پدر و مادرش در قبر به او می‌رسد”

(صلاحی)

با این مژده داده می‌شود.”

(4)

از سعید بن جبیر (متوفی 95/714) نیز روایت شده است که فرمود:

«به درستی که خبر زندگان به مردگان می‌رسد. هیچ‌کس نیست که یکی از نزدیکانش فوت کرده باشد و خبر از بازماندگانش به او نرسد. اگر خبر خوب باشد، خوشحال و شادمان می‌شود؛ و اگر بد باشد، غمگین می‌گردد.»

(5)

ابوالدرداء (متوفی ۳۲/۶۵۲) از اصحاب پیامبر (ص) نیز چنین دعا می‌کرد:

“خدایا، از اینکه کاری کنم که مردگانم شرمسار شوند، به تو پناه می‌برم.”

(6)

عبدالله بن مبارک از ابی ایوب انصاری از اصحاب پیامبر (ص) روایت می کند که فرمود:

“اعمال زندگان به مردگان عرضه می شود. اگر خیری ببینند، خوشحال می شوند و به یکدیگر بشارت می دهند؛ و اگر شرّی ببینند، می گویند: خدایا، او را از آن بازگردان.”

(7)

همانطور که از این روایات برمی‌آید، ارواح از اعمال نسل خود آگاهند و همانطور که با اعمال نیک با شادی و سخنان نیکو برخورد می‌کنند، اعمال بد را نیز با اندوه استقبال می‌کنند.

پانویس‌ها:

1. ابن قیم، الروح، ص 19: برغیوی، ر. فی احوال اطفال المسلمین، ص 85؛ برغیوی پس از بحث در این موضوع، اضافه می‌کند که کسانی که بدون وصیت می‌میرند، در برزخ قادر به سخن گفتن نخواهند بود و به سؤالات اهل برزخ پاسخ نخواهند داد. (ر.ک. همان، ص 85).

۲. ابن قیم، همان منبع، ص ۱۹؛ رودوسیزاده، همان منبع، ۲۵ الف.

3. رودوسیزاده، همان منبع، صفحه 7 ب.

4. ابن قیم، همان منبع، ص. 12.

5. حسن العیدوی، همان منبع، ص. 16، مصر، 1316.

۶. همان اثر، همانجا.

۷. ابن قیم، همان منبع، ص ۷؛ رودوسیزاده، همان منبع، ج ۵، ص ۸ ب.

با سلام و دعا…

اسلام در پرتو پرسش‌ها