حدیثی که به معنای “به آنها سلام نکنید…” است را چگونه باید فهمید؟
برادر/خواهر گرامی ما،
سلام؛
برای ابراز محبت و دوستی و تقویت پیوندهای معنوی تشریع شده است. از آنجا که پیوند بین مسلمانان و غیرمسلمانان با کفر قطع شده است، سلام کردن به غیرمسلمانان بی معناست.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند:
«ابتدا به یهودیان و مسیحیان سلام نگویید. هرگاه در راه با یکی از آنان برخورد کردید، به شرط آنکه به آنان آزار نرسانید، آنان را به کناره راه برانید.»
(مسلم، سلام ۱۳؛ ابوداود، ادب ۱۳۸؛ ترمذی، استئذان ۱۲؛ ابن ماجه، ادب ۱۳)
در این مورد، بین علما اختلاف نظر وجود دارد. به نقل از امام نووی:
به نظر اکثریت علمای شافعی، سلام کردن به اهل کتاب حرام است.
دریافت سلامشان جایز است. و به اختصار…
و علیکم
باید به این صورت باشد. برخی دیگر معتقدند که سلام اول دادن حرام نیست، بلکه مکروه است. یعنی نهی/ممنوعیت در حدیث به معنای کراهت است. اما نووی بر این باور است که حرام است.
به عقیده بعضی از علما
-اگر به خاطر یک ضرورت، یک نیاز، یا یک دلیل باشد-
سلام دادن و جواب سلام را دادن به آنان جایز است. الکامه و نهائی بر این عقیده اند. امام اوزاعی نیز با این سخن خود بر جواز آن تصریح کرده است:
«اگر به آنان سلام دهم، پیش از من نیز برخی از صالحان به آنان سلام داده‌اند، و اگر سلام ندهم، پیش از من نیز برخی از صالحان به آنان سلام نداده‌اند.»
(شرح نووی بر حدیث مربوطه).
با در نظر گرفتن این دیدگاه‌های متفاوت، می‌توانیم به جای سلام کردن، از عبارات دیگری (مثلاً “سلام علیکم”) استفاده کنیم. اگر طرف مقابل به عمد از سلام نکردن ما ناراحت شود، می‌توانیم -بر اساس نظر فقهایی که این را جایز می‌دانند- به گونه‌ای دیگر عمل کنیم.
و اگر اهل کتاب به شما سلام دادند، فقط
“و علیکم / بر شما هم”
گفته می شود.
(بخاری، استئذان ۲۲، مرتدین ۴؛ مسلم، سلام ۶–۹)
بنا به مصلحت، به غیرمسلمانان
“سلام”
بدون اینکه لفظی ادا کند.
“روز بخیر، شب بخیر، سلام”
می‌توان از عباراتی مانند موارد زیر استفاده کرد.
کسانی که در یک کشور مسلمان زندگی می‌کنند، اگر ندانند که طرف مقابل کافر است، می‌توانند سلام کنند. اگر جواب سلام را نشنیدند، خودشان به خودشان سلام کنند.
“و علیکم السلام”
و با گفتن این جمله آن را پس می گیرد. و در قبال عدم دریافت سلام از سوی آنها مسئولیتی نخواهد داشت.
مسئله‌ی ترافیک و ازدحام در جاده،
باید آن را رفتاری در راستای نشان دادن عزت اسلام ارزیابی کرد. این امر، بسته به زمان و مکان، متفاوت است. در گذشته -از آنجا که همه چیز در چارچوب دین ارزیابی می شد- چنین رفتاری می توانست وقار و عزت مسلمان را منعکس کند.
امروزه در تمدن جهانی، نه دین، بلکه قواعد و آداب و رسوم جهانشمول دیگری برجسته شده است. نشان دادن چنین رفتاری به طرف مقابل، نه نشانه عزت و وقار، بلکه نشانه بی ادبی و بی فرهنگی خواهد بود. امام غزالی می فرماید:
«اگر ختنه شعار، نشانه، عادت و نماد فاسقان شده باشد، ما حکم به ترک آن می دهیم.»
(إحياء، ٢/٢٧٠).
ما نیز با پیروی از راه این امام بزرگوار می‌گوییم:
«اگر آزار و اذیت غیرمسلمانان در راه، در این عصر، به عنوان شعار، نشانه، عادت، نماد و علامت افراد بی ادب، بی خرد و بی فرهنگ تلقی می شود، ما حکم می کنیم که ترک این رفتار واجب است.»
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
