برادر/خواهر گرامی ما،
به عنوان قاعده کلی و حکم قطعی، تزریق هر نوع ماده غذایی به بدن بیمار از طریق سرم، روزه را باطل می‌کند. تزریق برای تسکین درد یا درمان اجباری نیز به نظر امام اعظم روزه را باطل می‌کند، اما به نظر امام ابویوسف، امام محمد و دیگر ائمه مذاهب، باطل نمی‌کند. احتیاط آن است که این نوع درمان‌ها در شب انجام شود. با این حال، برای معاینات و درمان‌هایی که باید در روز انجام شود، می‌توان از این رخصت استفاده کرد.
روزه به دلیل معاینه زنانگی باطل نمی شود.
ریاست امور دینی
شورای عالی امور دینی در تاریخ 22/09/2005 به ریاست نایب رئیس شورا، جناب آقای پروفسور دکتر محمد صائم یپرم، تشکیل جلسه داد.
بسیاری از افراد به دلیل مشکلات مختلف سلامتی تحت درمان قرار می‌گیرند. امروزه روش‌های معاینه و درمانی متعددی به وجود آمده است که در زمان پیامبر اکرم (ص) وجود نداشته است. برخی از بیماران در حین درمان تمایل به روزه گرفتن دارند. اما در مورد اینکه آیا این روش‌های درمانی و معاینه به روزه آنان آسیب می‌رساند یا خیر، دچار تردید شده و از ریاست محترم در این خصوص تقاضای راهنمایی دارند.
روزه، یکی از پنج رکن اساسی اسلام، بر اساس آیات و احادیث، عبادتی است که از طلوع فجر تا غروب آفتاب با پرهیز از خوردن، آشامیدن و روابط جنسی به جا آورده می‌شود. در قرآن کریم،
امر فرمودند.
حضرت محمد (ص) نیز
بر اساس این
به جز خوردن، آشامیدن و جماع، هیچ چیز دیگری که روزه را باطل کند در احادیث نیامده است، مگر استفراغ عمدی و حجامت کردن/دادن. در مقابل، احادیث زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد شستشو، مضمضه (آب در دهان گرداندن)، مسواک زدن، سرمه کشیدن، بوسیدن همسر، روغن مالیدن و عطر زدن روزه را باطل نمی‌کند.
در منابع فقهی ما، مواردی همچون استعمال دارو در زخم عمیق سر و زخم عمیق شکم، و انجام حجامت، از جمله مواردی است که روزه را باطل می‌کند. با وجود آنکه این موارد در زمان پیامبر اکرم (ص) نیز رخ می‌داده و احتمال مواجهه همه مسلمانان با آن وجود داشته است، روایتی از ایشان مبنی بر باطل شدن روزه به واسطه این موارد به دست ما نرسیده است. حال آنکه بیان احکام در مواردی که همه مسلمانان با آن مواجه می‌شوند، از وظایف تبلیغ است. بر این اساس، روزه فقط با خوردن، آشامیدن و جماع که در قرآن و سنت صحیح به صراحت بیان شده است، باطل می‌شود. و این با هدف روزه در دین ما که دوری از شهوات نفسانی و عادات بدنی است، مطابقت دارد.
با توجه به توضیحات فوق، روش‌های معاینه و درمان از نظر اینکه روزه را باطل می‌کنند یا خیر، به شرح زیر ارزیابی می‌شوند:
مقدار بسیار کمی از اسپری مورد استفاده بیماران ریوی، حدود 1/20 میلی لیتر در هر بار مصرف، به دهان پاشیده می شود. بخش قابل توجهی از این مقدار در مخاط دهان و مجاری تنفسی جذب و از بین می رود. اطلاع دقیقی هم در مورد باقی ماندن مقداری از آن و رسیدن آن به معده از طریق بزاق وجود ندارد. در مقایسه با آبی که در دهان باقی می ماند هنگام وضو، این مقدار بسیار ناچیز است. حال آنکه در مورد رسیدن باقیمانده آب وضو به معده و عدم بطلان روزه، اجماع احادیث و فقهای اسلام وجود دارد. همچنین، با وجود اجتناب ناپذیر بودن رسیدن خرده های مسواک و مواد شیمیایی به معده، استفاده پیامبر اکرم (ص) از مسواک در حال روزه در منابع معتبر حدیثی آمده است. از طرف دیگر،
بنابراین، برای بیماران مبتلا به آسم، اگر سلامتی آنها اجازه روزه گرفتن را بدهد و بیماری دیگری نداشته باشند، داروی اکسیژن‌دار که برای تسهیل تنفس در دهان اسپری می‌شود، روزه را باطل نمی‌کند.
بر اساس اطلاعات دریافتی از متخصصان چشم‌پزشکی، مقدار دارویی که به چشم چکانده می‌شود بسیار کم است و بخشی از آن با پلک زدن از چشم خارج می‌شود، بخشی در چشم، در مجاری ارتباطی بین چشم و حفره بینی و در مخاط از طریق منافذ جذب بدن می‌شود. احتمال رسیدن مقدار بسیار ناچیزی از قطره به مجرای گوارش وجود دارد. با در نظر گرفتن این اطلاعات در کنار اطلاعات فوق، قطره چشمی روزه را باطل نمی‌کند.
یک قطره از دارویی که به منظور درمان در بینی چکانده می‌شود، حدود 0.06 سانتی‌متر مکعب است. بخشی از آن توسط مخاط بینی جذب می‌شود و مقدار بسیار کمی به معده می‌رسد. این مقدار، همانند آب دهان، در حکم معفو (بخشوده) است.
در برخی از ناراحتی‌های قلبی، دارویی که زیر زبان قرار داده می‌شود، مستقیماً توسط بافت دهان جذب شده و وارد خون می‌شود و از حمله قلبی جلوگیری می‌کند. از آنجا که این دارو در دهان جذب و حل می‌شود، چیزی به معده نمی‌رسد. بر این اساس، استفاده از دارو زیر زبان روزه را باطل نمی‌کند.
در آندوسکوپی، که برای تصویربرداری از معده یا برداشتن نمونه از آن به منظور تشخیص بیماری‌های معده انجام می‌شود، یک وسیله پزشکی از طریق دهان وارد معده شده و پس از اتمام عمل خارج می‌شود. در کولونوسکوپی، که برای تصویربرداری از داخل روده یا برداشتن نمونه به منظور تشخیص بیماری‌های روده انجام می‌شود، وسیله‌ای از طریق مقعد وارد روده شده و پس از اتمام عمل خارج می‌شود. در کولونوسکوپی، و معمولاً در آندوسکوپی، برای تمیز کردن ناحیه مورد بررسی، آب از طریق وسیله تزریق می‌شود.
ابزارهایی که وارد مجاری ادراری می‌شوند یا داروهایی که به آن تزریق می‌شوند، روزه را باطل نمی‌کنند.
ایجاد بی حسی از طریق مهار انتقال در سطوح مختلف در مسیرهای عصبی انتقال دهنده درد صورت می گیرد.
بین گوش و گلو نیز مجرایی وجود دارد. اما از آنجا که پرده گوش این مجرا را مسدود می‌کند، آب یا دارو به گلو نمی‌رسد. به همین دلیل، ریختن دارو در گوش یا شستشوی گوش روزه را باطل نمی‌کند.
حتی اگر پرده گوش سوراخ باشد، دارویی که در گوش چکانده می‌شود، در داخل گوش جذب می‌شود، بنابراین دارو یا اصلاً به معده نمی‌رسد یا مقدار بسیار کمی از آن می‌رسد. همانطور که قبلاً ذکر شد، این مقدار در روزه بخشیده شده است. اما در صورت سوراخ بودن پرده گوش، احتمال رسیدن آب به معده در هنگام شستشوی گوش وجود دارد. بر این اساس، اگر مقدار آبی که به معده می‌رسد به حدی باشد که روزه را باطل کند، روزه باطل می‌شود.
شیاف‌ها به عنوان مسکن، تب‌بر یا برای اهداف دیگر از طریق مقعد و برای درمان عفونت‌های قارچی و برخی از بیماری‌های زنان از طریق واژن استفاده می‌شوند.
دستگاه گوارش از لوله گوارش و غدد گوارشی تشکیل شده است که از دهان شروع و به مقعد ختم می‌شود. لوله گوارش از دهان آغاز می‌شود. در پشت دهان، حلق قرار دارد. سپس مری، معده، روده باریک، روده بزرگ، راست روده و مقعد قرار دارند. گوارش در روده باریک به اتمام می‌رسد. در روده بزرگ فقط آب، گلوکز و بعضی از نمک‌ها جذب می‌شوند. هیچ ارتباطی بین واژن زن و دستگاه گوارش وجود ندارد.
بنابراین، شیاف‌هایی که از طریق واژن استفاده می‌شوند، روزه را باطل نمی‌کنند. اما شیاف‌هایی که از طریق مقعد استفاده می‌شوند، هرچند که به دستگاه گوارش مربوط می‌شوند، اما از آنجا که هضم در روده باریک به اتمام می‌رسد، شیاف‌ها خاصیت غذایی ندارند و استفاده از شیاف از طریق مقعد به معنای خوردن و آشامیدن نیست، لذا روزه را باطل نمی‌کنند.
در مورد تنقیه، دو حالت وجود دارد: از آنجا که آب، گلوکز و برخی نمک‌ها در روده بزرگ جذب می‌شوند، در صورتی که مایع حاوی غذا به روده وارد شود یا آب به اندازه‌ای وارد شود که روزه را باطل کند، روزه باطل می‌شود. اما اگر بعد از وارد کردن آب به روده، بلافاصله روده تمیز شود و مدفوع موجود در روده به همراه آب خارج شود و مقدار آبی که جذب می‌شود بسیار کم باشد، روزه باطل نمی‌شود.
اینکه آیا تزریق روزه را باطل می‌کند یا نه، بستگی به هدف از تزریق دارد. تزریق به منظور تسکین درد، درمان، تقویت بدن و تغذیه انجام می‌شود. تزریق‌هایی که جنبه غذایی و لذت‌بخش ندارند، از آنجا که به معنای خوردن و آشامیدن نیستند، روزه را باطل نمی‌کنند. اما تزریق‌های غذایی و/یا لذت‌بخش روزه را باطل می‌کنند. تزریق سرم یا خون به بیمار نیز مشمول همین حکم است.
دیالیز که برای بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی انجام می شود، دو نوع دارد: دیالیز صفاقی و همودیالیز.
بر این اساس، روزه در همودیالیز بدون تزریق هرگونه مایعات به بیمار باطل نمی‌شود. اما در انواع دیگر دیالیز، به دلیل تزریق مایعات حاوی مواد غذایی به بدن، روزه باطل می‌شود.
عمل جراحی که در بین مردم به آنژیوگرافی معروف است، هم برای تشخیص (آنژیوگرافی) و هم برای درمان انجام می شود. آنژیوگرافی به معنای تصویربرداری از عروق بدن است. با تزریق دارویی به داخل عروق که باعث نمایان شدن عروق می شود و به عنوان ماده حاجب شناخته می شود، تصاویری به نام آنژیوگرام به دست می آید. به لطف آنژیوگرافی، عروق تغذیه کننده اندام ها به تصویر کشیده می شوند و اطلاعات تشخیصی در مورد بیماری های عروقی یا اندام های تغذیه شده از این عروق به دست می آید. روش کلاسیک آنژیوگرافی که برای درمان انجام می شود، آنژیوپلاستی است. این روش برای باز کردن مجدد عروق باریک یا کاملاً مسدود شده با ابزارهای خاصی به نام بالون یا استنت انجام می شود.
با توجه به این اطلاعات، از آنجایی که در عمل‌های آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی خوردن و آشامیدن معنایی ندارد، روزه باطل نمی‌شود.
نمونه‌برداری از هر عضوی از بدن (بیوپسی) به منظور انجام آزمایش، روزه را باطل نمی‌کند.
در مورد اینکه آیا خون دادن روزه را باطل می کند یا خیر، روایتی از حضرت پیامبر (ص) نقل شده است.
با در نظر گرفتن این دو حدیث و روایات دیگر،
بنابراین، خون دادن در حالت روزه، روزه را باطل نمی‌کند.
چربی، پماد و مواردی از این قبیل که از طریق منافذ پوست و مویرگ‌های زیر پوست به بدن مالیده می‌شوند، جذب شده و وارد خون می‌شوند. اما این جذب پوست بسیار کم و آهسته است. از طرفی، این به معنای خوردن و آشامیدن هم نیست. بر این اساس، پمادهایی که بر روی پوست مالیده می‌شوند و بانداژهای دارویی که چسبانده می‌شوند، روزه را باطل نمی‌کنند.
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
نظرات
از پاسخ هایتان متشکرم.
خداوند از شما راضی باشد. توضیح بسیار زیبایی بود. دستتان درد نکند. دیگر حرفی برای گفتن باقی نمانده است. بسیار سپاسگزارم.
اطلاعات زیادی در اختیار ما قرار می‌دهید، روزتان بخیر.
خداوند از شما راضی باشد که ما را آگاه کردید.
خداوند از شما راضی باشد. داروها برای بیماران آسمی بسیار مهم هستند و گاهی اوقات عواقب ناگواری به همراه دارند. ممنون از پاسختان.
بسیار ممنونم از توضیحات زیبا و روشنتان. خدا از شما راضی باشد.
خداوند متعال از او تا ابد راضی باد.
خداوند توفیق بهره‌مندی از آن‌چه شنیدیم را به ما عنایت فرماید… و از شما هم راضی باشد. با سلام و دعا.
خداوند از شما راضی باشد. به خاطر اعتیاد به سیگار، هم در حین روزه داری رنج فراوانی می بردیم و هم با بدرفتاری با اطرافیان، دلشان را می شکستیم. با اطلاع از اینکه چسب های نیکوتین روزه را باطل نمی کند، اکنون با آرامش و لذت از زیبایی روزه داری، روزه می گیریم. به نظر من، افراد سیگاری نسبت به دیگران ناقص و حتی معلول محسوب می شوند. چسب ها تا حدودی این نقص را جبران می کند. به نظر بعضی از غیر سیگاری ها، چسب های نیکوتین به دلیل لذت بخش بودن، روزه را باطل می کند، اما من آن را صرفاً وسیله ای برای جبران نقص و بیماری و روزه داری راحت تر می دانم. ان شاءالله خداوند روزه های ما را قبول فرماید.
