آیا جایز است که نذر را قربانی نکنیم و پول آن را به فقرا بدهیم؟

برادر/خواهر گرامی ما،

اگر نذر کرده‌اید که قربانی کنید، باید قربانی کنید. اگر به جای آن پول بدهید، آن پول صدقه محسوب می‌شود و نذر شما همچنان بر عهده‌تان باقی می‌ماند.

در زبان ترکی ما

نذر

به صورت بیان شده / به صورت اظهار شده

نذر

نوعی عبادت است. در واقع، معنای اصلی نذر این است که شخص برای رضای خدا، انجام کاری را که مباح است، بر خود واجب کند و به انجام آن متعهد شود.

از نظر شرعی، وفا به نذر واجب است؛ زیرا شخص با خدا عهد بسته است.

«… و نذرهاى خود را ادا كنند.»





(حج، ۲۲/۲۹)

آیه شریفه به این مضمون، فرمانی از جانب خداوند متعال به کسانی است که نذر کرده‌اند. پیامبر اکرم (ص) نیز فرموده‌اند:

«هر کس نذری کند و نام آن را ببرد، باید به نذر خود وفا کند.»


(ملا خسرو، درر الحكام، انتشارات و چاپخانه فضیلت، استانبول 1976، جلد دوم/صفحه 45)

اما نکته‌ای که در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد، این است که نذر، آن‌چه را که نذر شده است تغییر نمی‌دهد، یعنی بر تقدیر الهی تأثیری ندارد. پیامبر گرامی ما (ص) به این موضوع چنین اشاره می‌فرمایند:

«نذر، هیچ چیز از سرنوشت را تغییر نمی‌دهد. اما به واسطه نذر، مالی از دست بخیل خارج می‌شود.»


(ترمذی، نذور: ١٠)

اگر نذر با علم به اینکه نذر در سعادت و بدبختی انسان تأثیری ندارد، صورت گیرد و سپس به آن عمل شود، شخص به ثواب می‌رسد. همچنین نذر فقط از اموری که واجب یا فرض است (مانند قربانی، روزه، زکات، نماز) می‌تواند باشد. انجام این وظایف نیز بدون شک برای انسان ثواب به ارمغان می‌آورد. با این حال، از آنجا که این عبادات و اعمال خیر و احسان را می‌توان بدون نذر هم انجام داد،

بهتر است به نذر کردن بیش از حد عادت نکنید.

هدف از نذر باید رضای خدا باشد.

در تمام این امور، رضایت خدا شرط است و اگر قرار است چیزی نذر شود، باید برای جلب خشنودی او باشد.

در نذر، زمان، مکان، پول و فقیر بودن، محدودیت و تعیین شدن را در نظر نمی گیرند.

هر کس نذر کند که در ماه رمضان قربانی کند، می‌تواند آن را در هر ماهی ذبح کند. همچنین، مثلاً کسی که نذر کند در مسجد فاتح نماز بخواند، اگر همان نماز را در مسجد سلیمانیه بخواند، جایز است. و هر کس نذر کند که مبلغی پول به فلان فقیر بدهد، اگر آن پول را به فقیر دیگری بدهد، نذرش ادا شده است.

برای معتبر بودن نذر، رعایت برخی شرایط نیز لازم است:

1.

آنچه که نذر شده، موجود است و

قابل انجام

باید از چیزی باشد که وجود دارد. مثلاً، با گفتن جمله‌ای مثل «فردا به خاطر خدا روزه خواهم گرفت» نذر ادا نمی‌شود.

2.

نذر ادا شده از نظر شرعی

نباید چیزی باشد که ممنوع و گناه محسوب شود.

مثلاً، نذر کردن برای قماربازی یا شراب‌خواری باطل است.

3.

نذر

چيزى كه از نوع فرض يا واجب باشد.

لازم است. مثلاً، روزه گرفتن، نماز خواندن، قربانی کردن. نذر سفر کردن، مسافرت کردن، به عیادت بیمار رفتن، نذر محسوب نمیشود.

۴.

نذری که ادا شد،

قربانی نباید از توان مالی صاحب نذر فراتر باشد و نباید متعلق به شخص دیگری باشد.

مثلاً، کسی که نذر کرده گاوی قربانی کند، اگر توانایی آن را نداشته باشد، می‌تواند گوسفندی قربانی کند. اما کسی که نذر کرده گوسفند دیگری را قربانی کند، لازم نیست به نذر خود وفا کند.

نذر به نام انسان یا مخلوقی جایز نیست. مثلاً نذر به نام بزرگی، زیارتگاهی یا مزار جایز نیست. همانطور که نذر حیواناتی که برای قربانی جایز نیستند، مثل مرغ و خروس (که عادتی خاص یهودیان است)، جایز نیست، نذر با روشن کردن شمع و امثال آن هم جایز نیست. نباید به اینگونه امور اعتنا کرد و باید تمام یاری و شفا را فقط و فقط از خدا طلبید و به او پناه برد.

برخی نذرها به صورت قسم است. برای اینها کفاره لازم است. مثلاً کسی که نذر کند به جایی نرود، چیزی نخورد، کاری نکند، اگر آن را انجام دهد، باید کفاره قسم بدهد. همچنین نیازی به قربانی نذر نیست.

اگر نذر به قربانی کردن حیوانی باشد که قربانی کردن آن جایز است، مثل گوسفند، بز و گاو، پس از ذبح آن حیوان، نه صاحب نذر و نه خویشاوندان نسبی و سببی او، یعنی مادر، پدر، جد و جده، فرزندان و نوادگان و همسرش، حق خوردن از گوشت آن را ندارند. اما مادرشوهر و پدرشوهر می‌توانند بخورند. گوشت این حیوان باید به فقرا صدقه داده شود.

(ابن عابدین، ۵/۲۰۸)

نذر به ثروتمندان داده نمی‌شود.

اگر صاحب نذر و بستگانش از این گوشت بخورند، باید بهای گوشتی را که خورده‌اند صدقه بدهند. همچنین اگر کسی از گوشت نذر استفاده کند و از آن به صاحب نذر تعارف کند، جایز است و می‌توانند بخورند.

به همین مناسبت، لازم است یک نکته دیگر را نیز روشن کنیم:

هر کس که خانه، ماشین یا چیز جدیدی از این قبیل بخرد، به عنوان شکرانه و به نیت مصون ماندن از حادثه، حیوانی را ذبح کرده و گوشتش را بین فقرا و نیازمندان توزیع کند، این هم عمل نیکی است و هم نوعی دعا محسوب می شود. از آنجا که این شخص قبلاً نیت نذر نداشته است، این حیوان نذر محسوب نمی شود. اما، مثلاً،

“اگر ماشینی بخرم، به نیت خدا یک گوسفند قربانی خواهم کرد.”

اگر نیت کند، بعد از تحویل گرفتن ماشین، در فرصت مناسبی حیوانی را قربانی کرده و گوشت آن را به فقرا صدقه بدهد.

(ر.ک. محمد پاکسو، زندگی عبادی ما)

با سلام و دعا…

اسلام در پرتو پرسش‌ها