برادر/خواهر گرامی ما،
به نام فردی که فوت کرده یا زنده است، می‌توان صدقه داد. به ویژه قبور مادر، پدر، دیگر خویشاوندان و دوستان به منظور دعا و استغفار به درگاه خداوند برای ارواحشان زیارت می‌شوند. ثواب صدقات و حسنات به نام مردگان به ایشان می‌رسد، این امر با احادیث صحیح و اجماع ثابت شده است. هنگام زیارت مردگان، برای ارواحشان دعا می‌شود، قرآن خوانده می‌شود و ثواب اعمال نیک به ایشان بخشیده می‌شود.
آیه شریفه زیر نیز دلالت بر آن دارد که دعا و استغفار برای ارواح مردگان مفید است:
«پروردگارا، ما را و مؤمنانی را که پیش از ما بودند، بیامرز. و در دل‌های ما کینه‌ای نسبت به مؤمنان قرار مده.»
(سوره حشر، آیه 10)
در این مورد احادیث فراوانی وارد شده است.
(احمد بن حنبل، مسند، ۲/۵۰۹؛ ۶/۲۵۲؛ ابن ماجه، ادب)
– آیا می توان برای مرده قرآن خواند؟
قرآن کریم فقط یک جنبه ندارد. به تعبیر حضرت بدیع الزمان، قرآن،
“قرآن، هم کتاب شریعت است، هم کتاب دعا، هم کتاب ذکر، هم کتاب اندیشه، و هم کتابی جامع و مقدس است که دربرگیرنده تمام نیازهای معنوی انسان و جایگزین بسیاری از کتاب‌هاست.”
1
بنابراین، قرآن مجید زندگی ما را تنظیم می‌کند. مسئولیت‌های ما در قبال خدا را نشان می‌دهد، هدف از آمدنمان به دنیا، کارهایی که باید انجام دهیم، چگونگی عبادت را به ما می‌آموزد و حکمت و ماهیت هر چیز را شرح می‌دهد. خلاصه آنکه قرآن کریم کتاب ذکر، اندیشه، دعا و دعوت است.
حوزه نفوذ قرآن کریم محدود به دنیا نیست. فیضی که به روح مؤمنان می‌بخشد، در حیات دنیوی محدود نمی‌ماند، بلکه در عالم قبر نیز ادامه می‌یابد و در آنجا نیز روح ما را شاداب می‌سازد و در قبر ما نور و روشنایی می‌گردد.
در مورد اینکه چه آیاتی از قرآن برای ارواح درگذشتگانمان خوانده شود، پیامبر اکرم (ص) این توصیه ها را فرموده اند:
«سوره یس، قلب قرآن است. هر کس آن را بخواند و از خدا سعادت آخرت بخواهد، خدا او را مورد مغفرت قرار می دهد. سوره یس را بر مردگان خود بخوانید.»
2
این حدیث شریف، هم به خواندن سوره یس بر بالین بیمار در حال احتضار و هم به خواندن آن برای روح مؤمنان متوفی اشاره دارد. حدیث شریفی که حضرت ابوبکر (رضی الله عنه) روایت کرده اند نیز این موضوع را روشن می سازد:
«هر کس در روز جمعه به زیارت قبر پدر یا مادر یا یکی از آن دو برود و در آنجا سوره یس را بخواند، خداوند صاحب قبر را مورد مغفرت قرار می دهد.»
3
علماى اسلامى توصیه کرده‌اند که پس از تلاوت قرآن بر روح متوفی، دعایی خوانده شود و ثواب آن به روح او هدیه گردد، و صحابه نیز چنین می‌کردند. در روایتی از امام بیهقی نقل شده است که عبدالله بن عمر توصیه کرده بود که سوره بقره را بر روح متوفی بخوانند.⁴
بیایید از طریق نقل قولی از بدیع الزمان، چگونگی رسیدن یک فاتحه یا سوره یاسین خوانده شده به روح همه مردگان را به طور یکسان و بدون کم و کاست بیاموزیم:
“همانطور که خالق حکیم، عنصر هوا را مزرعه و وسیله‌ای برای انتشار و تکثیر کلمات، همچون برق (رعد و برق) قرار داده و به وسیله رادیو، اذان محمدی (ص) را که در یک مناره خوانده می‌شود، به طور همزمان به همه جا و به همه مردم می‌رساند؛ به همین ترتیب، برای رساندن فاتحه خوانده شده به اموات همه اهل ایمان به طور همزمان، با قدرت بی‌حد و حکمت بی‌نهایتش، در عالم معنوی، در هوای معنوی، برق‌های معنوی و رادیوهای معنوی فراوانی را گسترانده و پخش کرده است؛ و در تلفن‌های بی‌سیم فطری به کار می‌گیرد و به کار می‌اندازد.”
“همانطور که اگر چراغی روشن شود، در هزاران آینه مقابل آن، هر کدام به صورت یک چراغ کامل ظاهر می شود، به همین ترتیب، اگر سوره یس خوانده شود و به میلیون ها روح هدیه شود، به هر کدام یک سوره یس کامل می رسد.”
5
بستگان ما در قبر همواره از ما یاری می‌طلبند. آنان می‌دانند که دعایی، فاتحه‌ای، یا اخلاصی از سوی ما، به آنان جان تازه‌ای می‌بخشد. زیرا قبر با شرایط سختی روبروست، و حتی کوچکترین یاری معنوی، روح آنان را آرامش می‌بخشد. در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آمده است:
«مرده در قبرش مانند کسی است که در حال غرق شدن است و از کسی کمک می‌خواهد. او منتظر دعایی است که از پدر، برادر یا دوستش به او برسد. هنگامی که دعا به او می‌رسد، ثواب آن برایش از دنیا و هرچه در آن است ارزشمندتر خواهد بود. به درستی که هدیه زندگان برای مردگان دعا و استغفار است.»
۶
منابع:
1. سخنان، ص. 340.
2. مسند، جلد 5، صفحه 26.
3.
ابن عدی، ۱/۲۸۶؛ ابو نعیم، اخبار الاصباهان، ۲/۳۴۴-۳۴۵؛ علی المتقی، کنز العمال، ۱۹۸۱، بی جا، ۱۶/۴۶۸. هرچند برخی از علما سند این روایت را مورد نقد قرار داده‌اند، اما سیوطی به وجود شواهد برای این حدیث اشاره کرده و روایات مشابهی را نقل می‌کند. (ر.ک. سیوطی، اللآلی، بیروت، ۱۹۹۶، ۲/۳۶۵)
4. بيهقی، IV/56.
5. شعاع‌ها، ص. 576.
۶. مشکاة المصابیح، ۱/۷۲۳.
(ر.ک. محمد پاکسو، مرگ و پس از آن)
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
