آیا برای معاینه و درمان می توانم به پزشکان غیرمسلمان (مسیحی، یهودی) اعم از مرد یا زن مراجعه کنم؟

من تبعه خارجی هستم، در مقدونیه زندگی می‌کنم، متاهل هستم و مدتی است که قصد بچه دار شدن داریم، اما موفق نمی‌شویم. وضعیت مالی ما هم چندان خوب نیست. آیا می‌توانم برای معاینه و در صورت لزوم درمان، به پزشکان مقدونی (مسیحی) مرد یا زن مراجعه کنم (آیا این گناه است)؟ یا باید به استانبول و نزد یک پزشک مسلمان بروم؟ تا به حال برای معاینه همیشه به استانبول رفته‌ام، چون شنیده‌ام که گناه است و برای اینکه از نظر وجدانی راحت باشم، این کار را کرده‌ام. لطفا در این مورد روشنگری کنید. آیا پزشک مرد می‌تواند به بیمار زن رسیدگی کند؟

برادر/خواهر گرامی ما،

انواع ضرورت ها،

دستورالعمل‌هایی وجود دارد؛ تعدادی از آن‌ها را نقل می‌کنیم:

الف)

نگرانی از تلف شدن جان یا عضو؛

ب)

ترس از مرگ، بیماری شدید، تشدید یا طولانی شدن آن، یا عقب ماندن از دوستان، امری اجتناب‌ناپذیر است. در چنین مواردی، برای نجات جان خود، حرام به حلال تبدیل می‌شود.

(مغنی المحتاج، جلد چهارم، صفحه ۳۰۶)

.

بر این اساس، بچه دار شدن یک ضرورت است.

زیرا اگر اندام تناسلی که در زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است، دچار نقص شود و با درمان آن امکان فرزندآوری وجود داشته باشد، این ضرورت در رتبه دوم بعد از مرگ قرار می گیرد.

(خلیل گوننچ، فتواهایی در مسائل روز معاصر II/159)

هنگامی که ضرورت مطرح می شود و اجبار به میان می آید،

در مواردی که به طور معمول حرام و ممنوع است، در صورت ضرورت، مجاز و مشروع می‌شود. در صورت اجبار، خوردن گوشت مردار و نوشیدن شراب به مقدار لازم برای نجات از خطر جانی جایز شمرده می‌شود. ضرورت درمان نیز در این دسته قرار می‌گیرد. مثلاً، مردی که در حالت عادی نمی‌تواند به بدن زنی نامحرم جز دست و صورتش نگاه کند، به عنوان پزشک می‌تواند برای معاینه، تشخیص و درمان به محرم‌ترین نقاط بدن زن نیز نگاه کند. البته این فقط تا زمانی است که ضرورت وجود دارد و پس از اتمام معاینه و درمان، این جواز از بین می‌رود.

می‌توان به این سؤال از این منظر نگریست. چه در مورد مسأله‌ای که در سؤال به آن اشاره شده و چه در مورد هر درمان دیگری، اگر زن به پزشک زن مراجعه کند و درمان مورد نظر حاصل نشود، ضرورت مراجعه به پزشک مرد متخصص به خودی خود آشکار می‌شود. گاهی این امر نه تنها به یک پزشک مرد، بلکه به یک هیأت پزشکی نیز نیاز دارد. در این صورت، تشخیص یک پزشک به تنهایی کافی نبوده و حضور هیأت پزشکی الزامی است.

به منظور درمان، مثلاً در صورت عدم باروری،

اگر خانمی نتواند از یک پزشک زن درمانی پیدا کند، مراجعه او به یک پزشک مرد را می توان به عنوان یک ضرورت در نظر گرفت و نباید مانعی برای معاینه وجود داشته باشد.

(محمد پاکسو، فتواهای ویژه خانواده)

بر این اساس،

زن، اگر پزشک متخصص زن وجود داشته باشد، به او مراجعه کرده و معاینه می‌شود. در غیر این صورت، به یک پزشک مرد مراجعه کرده و درمان خود را توسط او انجام می‌دهد. به همین ترتیب، مرد نیز، اگر پزشک متخصص مرد وجود داشته باشد، به او مراجعه کرده و معاینه می‌شود. در غیر این صورت، می‌تواند به یک پزشک زن مراجعه کند.

اما باید اعتراف کنیم که حدود و مرزهای همه اینها به طور واضح در کتاب های فقهی مشخص نشده است.

از این نظر، با وجود آنکه برای یک بیماری خاص هم پزشک زن و هم پزشک مرد وجود دارد، اما اگر مرد ماهرتر و متخصص‌تر باشد، دلیلی وجود دارد که زن به او مراجعه کند و در این صورت، ما هیچ نظری را نمی‌شناسیم که مانع از مراجعه زن به پزشک مرد شود. حتی در کلینیک یا بیمارستانی که معاینه رایگان انجام می‌شود، اگر پزشک مرد وجود داشته باشد و زنی امکان معاینه خصوصی با پزشک زن را نداشته باشد، ما هیچ عبارتی را نمی‌شناسیم که مانع از مراجعه آن زن به پزشک مرد یا مردی در همان شرایط به پزشک زن شود.

به استثنای جراحی های زیبایی (پلاستیک)،

همچنین در مورد درمان، هر نوع عمل جراحی از جمله بهداشت دهان و دندان، رادیوگرافی و فیلم، سونوگرافی، آزمایش و غیره، در حکم معاینه و درمان است. در مورد این موارد نیز همین گفته‌ها صدق می‌کند. حتی ممکن است پزشک مسلمان نباشد.

تمام این مسائل به نظر می‌رسد که توسط شارع (واضع شریعت) تا حدودی به فهم و تقوای مردم واگذار شده است. به عبارت دیگر، می‌توان گفت: اگر کسی به بهانه درمان، به معاینه جنس مخالف بپردازد، شاید مرتکب حرام نشود و گناهی نکند، اما عدم تلاش و جدیت در جستجوی همجنس و روش‌های احتیاطی‌تر، ممکن است روزی او را به دردسر بیندازد.

از طرف دیگر، کسی که در این مورد دقت به خرج می دهد و تلاش می کند تا با معاینه توسط همجنس خود و اجتناب از شبهه، به سلامتی خود آسیبی نرساند،

با این تلاش، ثواب عبادت را به دست می آورد.

همچنین، از این نظر نیز ثواب عبادت را به ارمغان می آورد، زیرا این تلاش ها در نهایت به تسهیل روند نظام مند شدن و نهادینه شدن یک ایده کمک می کند.

(ر.ک. محمد الخطیب الشربینی، مغنی المحتاج، ۱/۳۵)

با سلام و دعا…

اسلام در پرتو پرسش‌ها