آیا این ادعا درست است که مساجد در 150 سال اول اسلام، به جای کعبه، شهر پترا را به عنوان قبله نشان می دادند؟
برادر/خواهر گرامی ما،
در اعتقاد اسلامی، رو به قبله بودن در حین نماز، به عنوان یکی از شروط اساسی نماز، برای اتحاد معنوی انسان‌ها در یک مرکز است. با ظهور اسلام، قبله ابتدا مسجدالاقصی بود، اما پس از هجرت به مدینه، کعبه شد. این موضوع در قرآن کریم به این صورت بیان شده است:
«(ای پیامبر!)»
ما به یقین می‌بینیم که تو رویت را به سوی آسمان می‌گردانی. البته تو را به قبله‌ای که دوست داری، برمی‌گردانیم. پس رویت را به سوی مسجدالحرام بگردان.
(ای مؤمنان!)
هر جا که هستید، شما هم
(در نمازها)
رویتان را به آن سو بگردانید. بی تردید کسانی که به آنان کتاب داده شده است، این را…
(تغییر جهت قبله)
آنها به خوبی می‌دانند که این [قرآن] از جانب پروردگارشان حق است. و خدا هرگز از اعمالشان غافل نیست.
(سوره بقره، آیه ۱۴۴)
همچنین، در آیه 150 سوره بقره نیز قبله به سمت مسجدالحرام تعیین شده است.
ترجمه آیه 150 به شرح زیر است:
«(ای پیامبر!)»
از هر جا که شروع کنی
(به هر طرف که بروی، در هر جا که هستی)
، صورتش را
(در نماز)
به سمت مسجدالحرام رو کن.
(ای مؤمنان!)
هر جا که باشید، رو به آن سو کنید تا برای مردم حجتی علیه شما نباشد. مگر ستمکاران از ایشان! از ایشان نترسید! فقط از من بترسید. تا من نعمت خود را بر شما تمام کنم و شما هدایت یابید.
(سوره بقره، آیه 150)
ادعای نادرست مبنی بر اینکه قبله مساجد در قرن اول هجری به سمت شهر پترا بوده است، در بخش انجمن سایتی که به نام توران دورسون افتتاح شده است، با استناد به مستند “شهر مقدس” اثر دن گیبسون مطرح شده است.
دن گیبسون
احتمالاً از تبار یهودی است. زیرا شهر باستانی پترا را به عنوان قبله نشان داده است، که در خاک اردن و در نزدیکی دریای مرده و بسیار نزدیک به اسرائیل واقع شده است. همچنین، در نزدیکی منطقه‌ای به نام پترا.
“وادی موسی”
جایی هم هست که به آن “مکه” گفته می‌شود. حالا دلیل این دروغ‌های گیبسون بهتر قابل درک است. یکی از حامیان یهودی‌اش هم ادعا کرده بود که در تحقیقات تاریخی‌اش به شهری به نام مکه برنخورده و حضرت اسماعیل به مکه نرفته، بلکه به سمت مصر رفته است. حتی فراتر از آن، ادعا کرده که حضرت محمد در مکه به دنیا نیامده، بلکه در پترا به دنیا آمده و مکه و کعبه اصلی هم در عربستان امروزی نیستند، بلکه در پترا قرار دارند.
تعیین قبله به عنوان کعبه از زمان حضرت محمد (ص) مورد قبول یهودیان قرار نگرفت و فتنه‌ای که آنان در این مورد برپا کردند، در آیه 144 سوره بقره که ترجمه آن در بالا آمده است، مورد بحث قرار گرفته است.
همانطور که در آیات مربوطه نیز منعکس شده است، تغییر قبله به سمت کعبه، موضوع بحث و جدل مهمی از سوی یهودیان، منافقان و مشرکان قرار گرفت. یهودیان با انتقاد و تمسخر به تغییر قبله ای که مسلمانان با آنها به اشتراک می گذاشتند، واکنش نشان دادند.
«او (پیامبر) از روی حسادت قبله ما را ترک کرد، زیرا قبله ما قبله پیامبران است. اگر بر قبله ما باقی می‌ماند، ما امیدوار بودیم که او پیامبر مورد انتظار ما باشد.»
منافقان
«از آنجا که زادگاهش را دلتنگ شده بود، قبله‌اش را تغییر داد. یک زمان یک قبله، بعد دیگری، چه خبر است؟»
اما مشرکان خطاب به هواداران خود گفتند:
“او از دین خود منحرف شد و با دیدن اینکه شما در راه راست هستید، به سوی شما روی آورد و ممکن است به دین شما درآید.”
آنها با سخنانی از این قبیل سعی کردند مسلمانان را به تردید انداخته و تحریک کنند. قرآن،
“افراد سفیه (کوته فکر، بی عقل)”
او با انتقاد شدید از کمپین فتنه و شایعه پراکنی این گروه ها که آنها را “گروه های منحرف” توصیف کرد، اعلام کرد که شرق و غرب متعلق به خداست و خدا هر کس را بخواهد به راه راست هدایت می کند، مسلمانان به خودی خود امت برگزیده ای هستند و تغییر قبله برای تمایز بین کسانی که صمیمانه به پیامبر (ص) ایمان دارند و منافقان صورت گرفته است و به همین دلیل تغییر قبله برای کافران سنگین خواهد بود (بقره 2/142-143). این اظهارات پاسخی به مخالفان و منبعی از روحیه برای مسلمانان بود. زیرا هیچ جهتی به خودی خود نمی تواند قبله باشد. آن جهت به این دلیل قبله می شود که خدا آن را برای بندگانش قبله قرار داده است (احمد اوزل، “دائرة المعارف اسلامی” مقاله قبله).
ابن عطیه در این مورد چنین می گوید: ”
یهودیان و مسیحیان می‌دانستند که کعبه قبله ابراهیم، پیشوای امت‌ها، است و بنابراین، با پیروی از حضرت محمد (ص) –که از طریق کتاب‌های خود نیز درباره او اطلاعاتی به دست آورده بودند– رو به کعبه کردن وظیفه همگان است.
با وجود این، آنها با مخالفت با تغییر قبله، کار اشتباهی مرتکب شدند. در انتهای آیه
«خداوند از اعمالشان بی خبر نیست.»
این آیه، هشداری و تهدیدی است در مورد این رویکرد نادرست اهل کتاب. (منبع: تفسیر راه قرآن، جلد: 1، صفحه: 231-232)
به اعتقاد همه مذاهب، قبله برای ساکنان مکه، خود کعبه است.
کسانی که از کعبه دور هستند، لازم نیست به خود کعبه رو کنند، بلکه رو کردن به سمتی که کعبه در آن قرار دارد کافی است. در این رو کردن، انحرافات جزئی از قبله به عنوان انحراف تلقی نمی شود و به طور کلی انحراف تا 45 درجه به راست و چپ از نقطه ای که کعبه در آن قرار دارد در این چارچوب در نظر گرفته می شود.
با بررسی نقشه جهان
از آنجا که مکه و شهر باستانی به نام پترا از جهاتی در یک راستا قرار دارند.
اینکه جهت‌گیری برخی مساجد به سمت مکه با جهت‌گیری به سمت پترا همزمان باشد، به این معنا نیست که مسلمانان به سمت پترا روی آورده‌اند.
این ادعا فراتر از ادعای کسی نیست که خانه اش در راستای مکه قرار دارد و می گوید قبله مسلمانان به سمت خانه من است.
با سلام و دعا…
اسلام در پرتو پرسش‌ها
